---

6 lipca 2025 r.      500 lat Reformacji na Mazurach

---

6 lipca 1525 r. książe Prus Książęcych, Albrecht Hohenzollern ogłosił Mandat reformacyjny. Tym samym wprowadził luteranizm w całym kraju.
Był to pierwszy akt ustalający nowy porządek kościelny w Prusach Książęcych wprowadzający formalnie nowe wyznanie. Prusy stały się pierwszym protestanckim krajem na świecie.
Finałem tego procesu stała się Ordynacja kościelna (czyli Kirchenordnung) ogłoszona na sejmie pruskim 10 grudnia 1525 r. i nadająca Kościołowi konkretne ramy liturgiczne i prawne.

źródło: Janusz Małłek - Granice państwowe, kościelne i administracyjne Prus Książęcych w XVI wieku (Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 131-139, 1966 r.

Uwagi:
1. Na mapie widnieją nazwy miejscowości obowiązujące od roku 1945. W pliku PDF załączono wykaz miejscowości w brzmieniu zamieszczonym w Traktacie Krakowskim z 8 kwietnia 1525 r. z ich polskimi i niemieckimi odpowiednikami.
2. W 1525 r. nie istniało starostwo szczycieńskie. Utworzono je 1 lutego 1818 r.

---

CDN ...

---

6 lipca 2015 r. - inauguracyjne uroczystości w Pasymiu

---

Wypowiedź ks. Witolda Twardzika, Proboszcza Parafii Ewangelickiej w Pasymiu, z okazji 490 - lecia Reformacji na Mazurach.

Poniższy tekst ukazał się w Nr 4 "Naszego Informatora" i jest również dostępny na stronie "Nasz Info"

6 czerwca 2015 r. w Pasymiu diecezjalną uroczystością ustanowienia pierwszego na świecie krajowego kościoła luterańskiego w Prusach Książęcych zainaugurowaliśmy obchody jubileuszu 500-lecia Reformacji na Mazurach.
Jako ewangelicy jesteśmy od pięciu stuleci wpisani w historię Chrystusowej wspólnoty. Czasy, które minęły, nie są martwe lecz żyją w nas. Tej zaś historii nie musimy się wstydzić.
500 lat ewangelicyzmu na Mazurach jest dowodem wierności dla Jezusa Chrystusa, znakiem przywiązania do Kościoła, głębokiego zakorzenienia naszych przodków i nas w prawdzie Ewangelii.
Piękne dzieje naszych parafii, nawet w tych bardzo trudnych latach po drugiej wojnie światowej, kiedy to kilkadziesiąt tysięcy Mazurów opuściło rodzinne strony, są znakiem wdzięczności i dziękczynienia wobec Boga za to, co za nami, ale też zachętą do jeszcze gorliwszego wyznawania naszej wiary i wezwaniem do życia z, i dla Ewangelii, które nasze świadectwo wobec otoczenia czyni wyrazistym.
        By iść w przyszłość - warto znać dzieje, zwłaszcza własnego Kościoła, własnej parafii. Warto przyjrzeć się ludziom, którzy je tworzyli. Warto chronić od zapomnienia zdarzenia naszej przeszłości, które ukazują nam nasz duchowy rodowód i są uwierzytelnieniem naszego ewangelickiego i kościelnego dzisiaj.
Nasze ewangelickie "dziś" na Mazurach i Warmii jest konsekwencją wydarzeń z przeszłości. Odtworzenie dziejów Kościoła luterańskiego, naszych parafii, jest możliwe tylko wtedy, jeśli umiejscowimy je w szerszym kontekście wydarzeń zarówno w stolicy dawnego Księstwa Pruskiego, Królewcu, jak i na mazurskiej prowincji. Zachęcam do zapoznania się z referatem Prof. dr. hab. Janusza T. Maciuszko, wygłoszonym w trakcie uroczystości: Przed 490 laty.... Rys historyczny, który pogłębi Państwa wiedzę dotyczącą dziejów ewangelicyzmu na terenie Diecezji Mazurskiej.
Zachęcam także do zapoznania się z okolicznościową publikacją wydaną przez Parafię Ewangelicko-Augsburską w Pasymiu. Znajdziecie w niej Państwo krótkie artykuły: prof. Jacka Wijaczka z Torunia: "Albrecht - luteranin i głowa Kościoła luterańskiego w Prusach Książęcych", "Wielki mistrz pod wpływem Wielkiego Reformatora" oraz "Albrecht a Reformacja w Polsce", prof. Andreasa Kosserta z Berlina: "Duch Prus. Dzieje Reformacji i jej europejskie znaczenie". Wczytać będziecie się mogli Państwo w kazanie biskupa pomezańskiego Georga von Polentz, które wygłosił na Boże Narodzenie 1523 r. w katedrze królewieckiej. W kazaniu tym biskup von Polentz, jako pierwszy z biskupów rzymsko - katolickich, wyraźnie opowiedział się po stronie Reformacji, wskazując, że jedyna droga do zbawienia prowadzi przez wiarę i chrzest, a obowiązkiem chrześcijanina jest wierne trzymanie się wskazań zawartych w Piśmie Świętym, w jego nieskażonej postaci.
       W trakcie lektury proponuję wsłuchanie się w ewangelicką pieśń i muzykę organową powstałą w XVI i XVII wieku w dawnych Prusach, zarejestrowaną na płycie CD, dołączoną do broszury. Usłyszycie Państwo pieśni w wykonaniu chóru Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle Jaworniku, które do dziś śpiewane są w naszych kościołach. Są to chorały napisane przez Księcia Albrechta, Biskupa Paula Speratusa, Georga Weissel, Heiricha Alberta i Johanna Gramanna (Poliandra).
Dopełnieniem tego są utwory organowe Heinricha Alberta, Daniela Magnusa Gronau, oraz z Tabulatury Gdańskiej wykonane na organach w Pasymiu przez pochodzącego z Prus, kompozytora i organistę prof. Oskara Gottlieba Blarr'a oraz Klaudię Camillę Twardzik z Pasymia.
        Zachęcam także do zapoznania się z przewodnikiem wydanym również przez Pasymską Parafię: Szlak ewangelickiego dziedzictwa kulturowego dziś. Mazury, Warmia, Suwalszczyzna. Szlak poprowadzi Państwa śladami historii i przybliży obecne materialne i duchowe dziedzictwo Diecezji Mazurskiej, uniwersalnym językiem architektury sakralnej. Życzę sobie i Państwu, aby miniony już jubileusz był twórczą inspiracją do odkrywania wciąż jeszcze nieznanych kart historii naszych parafii, życia religijnego na różnych jego płaszczyznach: edukacji, diakonii, sztuki, muzyki, tradycji i obyczajów ludności tu mieszkającej, życia społecznego, kulturalnego, a także politycznego.
       Życzę, Państwu, aby nasze aktywne działanie pomagało innym pojąć ogromne bogactwo kulturowe tej ziemi, wieloetniczne, wielowyznaniowe tradycje dawnych Mazur.

ks. Witold Twardzik

---

6 lipca 2015 r. - Przebieg uroczystości

---

Uroczystości rozpoczęły się porankiem muzycznym. Wystąpiły chóry: Parafii Ewangelicko-Augsburskich w Wiśle Jaworniku oraz Parafii Ewangelicko - Augsburskiej w Jaworzu. Na organach grała Klaudia Camilla Twardzik.

O godzinie 11.00 rozpoczęło się jubileuszowe nabożeństwo. Udział w nim wzięli m.in. biskup Diecezji Mazurskiej - ks. Rudolf baranowski, biskup Diecezji Warszawskiej - ks. Jan Cieślar, księża Zdzisław Sztwiertnia i Władysław Wantulok, którzy przybyli wraz chórami oraz księża Diecezji Mazurskiej. Udział w uroczystości wzięli także goście ekumeniczni, m.in. dziekan Parafii Rzymsko-Katolickiej w Pasymiu - ks. Józef Grażul.

Nabożeństwo rozpoczęło się preludium organowym w wykonaniu Klaudii Camilli Twardzik oraz pieśnią: Podnieście się wywierzchy bram w wykonaniu Chóru z Wisły Jawornika. Utwór ten został napisany przez Georga Weissela, duchownego luterańskiego i poetę z Królewca, w 1623 r. z okazji poświęcenia nieistniejącego już dziś kościoła w Królewcu-Rossgarten.
W czasach Reformacji chór uczył śpiewu uczestników nabożeństwa. Tak też wzorem Reformacji, wszystkie pieśni rozpoczynał Chór z Jawornika, a kolejne zwrotki śpiewali zgromadzeni.
W trakcie nabożeństwa śpiewane były pieśni, które związane są z Reformacją na naszej ziemi, m.in. pieśni:

• Księcia Albrechta von Preussen - Co Bóg mój chce niech stanie się,
• Heinricha Alberta pieśń poranną: Panie niebios oraz ziemi,
• Georga Weissel, pieśń wyznanie wiary: Kto chce niech szuka innych dróg by szczęście swe znajdować,
• Johanna Gramanna (Poliandra), rektora szkoły św. Tomasza w Lipsku, od 1525 r. duchownego kościoła na Starym Mieście w Królewcu: Chwal duszo moja Pana.

Kazanie wygłosił ks. bp Jan Cieślar, Zwierzchnik Diecezji Warszawskiej.

Historyczne tło Reformacji w Prusach Książęcych zostało przybliżone przez prof. dr. hab. Janusza T. Maciuszko z Warszawy.

W trakcie nabożeństwa śpiewał także Chór z Jaworza.

Pod koniec zaś wysłuchaliśmy życzeń zaproszonych gości.

Nie zabrakło również parafian ze Szczytna oraz gości z Niemiec.

Publiczność dopisała !!!

Jubileuszowy koncert w wykonaniu chórów z Wisły Jawornika i Jaworza, a także Klaudii Camilli Twardzik, która zagrała m.in. wariacje chorałowe na temat Warownym grodem jest nam Bóg działającego w Gdańsku Daniela Magnusa Gronau, zakończył uroczystości.

koniec strony